Krimpenerwaard Op de Kaart (4)

In het kader van Open Monumentendag 2009 heb ik in samenwerking met de Historische Vereniging Ouderkerck op d’IJssel de tentoonstelling ‘Op de Kaart’ samengesteld. Hieronder volgt de tentoonstellingstekst met een paar afbeeldingen.

Dorpen

Dorpen in de Krimpenerwaard zijn eeuwenlang gekenmerkt door lintbebouwing. De ontginning van de polders veroorzaakte deze structuur. Daarnaast hebben twee dorpen zich ontwikkeld vanuit komvorming, op een kruising van twee wegen.

In het binnengebied zijn een aantal lintbebouwingsassen te herkennen. Zo loopt er een as vanaf Zuidbroek, Benedenberg via Bergambacht naar Bovenberg. En van Oudland, Berkenwoude, Benedenkerk, Stolwijk en Bovenkerk loopt ook een as. Deze assen lopen langs voormalige ontginningsbases uit de laatste fase van de ontginningsgeschiedenis, maar vormen authentieke voorbeelden van de copes.

Langs de rivieren is de lintbebouwing ook goed herkenbaar. Een aantal dorpen langs de Lek kent alleen bebouwing aan de polderzijde. In de dorpen aan de IJssel is ook de rivierzijde van de dijk bebouwd. De dijken waren hier minder drassig en het overstromingsgevaar was ook kleiner.
Vanuit aantal dijkdorpen loopt een weg haaks op de dijk het binnengebied in. Over het algemeen lopen deze wegen langs de kerk en verwijzen daarnaar. Op het kruispunt met de dijk ontstond een centrum met komvorming. Deze centra, zoals Ouderkerk en Ammerstol, ontwikkelde zich in de loop van de tijd meer, dan de dorpen met alleen lintbebouwing, zoals Gouderak en Krimpen aan de IJssel.

Komvorming heeft ook plaatsgevonden in Stolwijk en Bergambacht. In Stolwijk werd vanuit de bestaande nederzetting haaks op de bestaande, nieuw weteringen gegraven die de basis vormde voor nieuwe ontginningsgebieden. Hierlangs ontstond de lintbebouwing van Benedenkerk en Bovenkerk. In  Bergambacht vond een dergelijk proces plaats, alleen volgde men naar alle waarschijnlijkheid de oude loop van het riviertje de Loet.