Sinds een tijdje ben ik bezig met genealogisch onderzoek naar mijn familie waarvan ik regelmatig verslag zal doen.
Teunis Leendertsz
De eerste Schipper uit mijn stamreeks die in Beijerlandse bronnen genoemd wordt is Teunis Leendertsz en hij moet in zijn twintiger jaren zijn als met Jenneke Willemsd Kouwenberg trouwt. Oorspronkelijk komt hij niet uit Oud Beijerland en het is mogelijk dat hij in het kielzog van een oudere broer is meegekomen. In Lidmatenboek van de Hervormde Gemeente uit die tijd staat namelijk dat op 20 maart 1690 ene Leendert Leendertsz Schipper belijdenis heeft gedaan. Daarboven wordt vermeld dat de genoemde personen op het land wonen, zodat deze Leendert waarschijnlijk als boerenknecht werkzaam was. Helaas is er geen bewijs te vinden dat Leendert en Teunis familie van elkaar zijn, hoewel er bij de geboorte van het vijfde kind van Teunis en Jenneke in 1698 nog ene Leendert Leendertsz als getuige optreedt. Het blijft weliswaar giswerk, maar dat Teunis als boerenknecht werkt, is heel goed mogelijk.
Nieuwerkerk aan den IJssel
Teunis komt in ieder geval uit Nieuwerkerk aan de IJssel want dat wordt vermeld in de huwelijksaantekening van hem en Jenneke. Zijn vader is Leendert Cornelisz en zijn moeder heet Maartje Theunisd. In het doopboek van Nieuwerkerk aan de IJssel worden beiden vermeld als op 2 november 1670 hun kind Jacobus wordt gedoopt. Dat Jacob(us) een broertje van Leendert is, ligt voor de hand omdat als doopgetuige ene Mensje Leendertsd genoemd wordt. Zij is namelijk ook, samen met Leendert Cornelisz (haar vader dus) getuige bij het oudste kind van Teunis en Jenneke in 1693. Een doopaantekening van Teunis is (voorlopig) niet te vinden, maar hij moet voor 1669 geboren zijn.
Mensje is dus een oudere zus van Teunis, en dat zij getuige is bij hun broertje Jacob impliceert dat zij op dat moment al een volwassen leeftijd heeft bereikt. Dit wordt nog eens bevestigd door de huwelijksaantekening op 20 april 1675 waarin ze in ondertrouw gaat met Maarten Leendertsz Bruijn. En nu ik het toch over broers en zussen heb; Teunis heeft in ieder geval nog twee broers; Arie en Cornelis, de eerder genoemde Leendert wellicht en dus Jacob, waarvan niet zeker is dat hij de volwassen leeftijd heeft gehaald.
Jenneke Willemsd
Jenneke Willemsd is het kind van Willem Jansz Kouwenberg en Geertrui Carelsd Seigneur. Echter er bestaat ook bij Jenneke enige onduidelijkheid over haar geboorte. In de huwelijksaantekening wordt vermeld dat zij uit Bommel komt wat een klein dorpje in de buurt van Oude Tonge op Goeree Overflakkee is. Meerdere inwoners van Oud Beijerland komen daar vandaan, dus Jenneke kan daar heel goed geboren zijn. Maar in de doopboeken aldaar is de doopaantekening van Jenneke niet te vinden.
Bommel zou ook kunnen wijzen op Zaltbommel, want in de huwelijksaantekening van Jenneke’s zus Annetje wordt expliciet vermeld dat zij uit Den Bommel – Gelderland komt. Was het maar zo simpel, want Jenneke heeft ook nog een broer Jan, die volgens twee huwelijksaantekeningen uit Korendijk (tegenwoordig Goudszwaard bij Zuid Beijerland) komt. Verder heeft Jenneke nog een zusje Willemijn die volgens haar huwelijksaantekening weer in Oud Beijerland geboren is. Hierbij moet gezegd worden dat de geboorteaantekening van Willemijn in de doopboeken van Oud Beijerland niet te vinden is, terwijl die van Jan (in 1663 geboren) daarentegen wel bestaat. Daarom zou het naar mijn idee heel bijzonder zijn dat de ouders Willem en Geertrui eerst in Korendijk wonen, dan naar Zaltbommel verhuizen, om vervolgens weer terug te keren naar Oud Beijerland. Den Bommel op Goerree Overflakkee ligt naar mijn idee meer voor de hand als geboorteplaats van Jenneke, ook al is daar geen overtuigend bewijs voor te vinden. Maar er van uitgaande dat zij het tweede kind is, zal ze rond 1665 geboren zijn en moet daarmee iets ouder geweest dan Teunis.
Van broer Jan is nog aardig te vermelden dat hij wel vijf maal getrouwd is geweest. En bij het huwelijk van Willemijn treedt – haar zwager – Teunis op als getuige bij afwezigheid van de moeder (affinis loco matris) en uiteindelijk vertrekt zij met haar gezin naar Rockanje.
Jenneke’s vader Willem Jansz Kouwenberg moet kort na de geboorte van Willemijn overleden zijn, want Geertrui heeft namelijk rond 1677 een relatie met Caspar Somer, waarmee ze een dochter Elsie krijgt. Bij de geboorte van het eerste kind van haar zoon Jan treedt Geertrui nog op als getuige, maar bij het huwelijk van Jenneke en Teunis wordt zij niet genoemd. Caspar Somer lijkt daar overigens ook niet bij te zijn, terwijl hij wel aanwezig is bij het huwelijk van Jan Willemsz.
Huwelijksdag
De kerkdienst zal voor de gehuwden het hoogtepunt van de huwelijksdag zijn, zo ook voor Teunis en Jenneke, hoewel zij wellicht geen trouwe kerkgangers waren. Zij trouwen op zaterdag 17 oktober 1691 in de Hervormde kerk van Oud Beijerland en een trouwdienst wordt in regel in de middag gehouden. De dienst wordt waarschijnlijk geleid door Gerard Aemilius, hoewel in die tijd ook Henricus Haaks als tweede predikant van Oud Beijerland functioneert. Gerard kwam in 1660 als kandidaat naar Oud Beijerland en is 41 jaar later, in 1701 aldaar overleden. Zijn zoon Robbert werd ook predikant, evenals twee van zijn kleinzonen. Naast voorganger was Gerard overigens ook nog geneesheer.
In de aantekening van het voorgenomen huwelijk, treden vader Leendert en oom Carel Carelsz op als getuigen. Carel is een broer van Geertrui en mogelijk is hij het enige familielid van Jenneke dat bevoegd is om deze taak op zich te nemen. Uit zijn huwelijksaantekening blijkt overigens dat hij uit Sluis komt. Dit stadje behoorde lange tijd tot Vlaanderen, maar is na 1604 door Maurits op de Spanjaarden veroverd. De Vlaamse afkomst van Carel en Geertrui verklaart misschien waarom hun vader Charles Seigneur heet, hoewel die achternaam in de loop der tijd verdwijnt.
Wie er bij de trouwdienst aanwezig is natuurlijk niet te achterhalen, maar waarschijnlijk zijn Jenneke’s zusjes Annetje en Willemijn er bij en misschien ook haar broer Jan met zijn vrouw Maria Claasd Ridderkerk, hoewel het mogelijk is dat zij op dat moment al overleden is. Jan zal rond namelijk 1692 voor de tweede maal trouwen. Vader Leendert moet er wel bij zijn geweest, maar of dat ook geldt voort zijn vrouw Maartje lijkt niet erg waarschijnlijk. Vermoedelijk is Teunis’ grote zus Mensje er wel bij, misschien samen met haar man Maarten en enkele kinderen. En wellicht ook Leendert, de broer waarmee Teunis naar Oud Beijerland gekomen kan zijn. Daarnaast zullen er bekenden uit het dorp zelf in de kerk hebben gezeten.
Of na de kerkdienst er ook nog een feest wordt gegeven, is natuurlijk niet bekend, maar het is niet ondenkbaar dat dit wel heeft plaatsgevonden. Er zijn uit de 17e eeuw een aantal schilderijen van huwelijksfeesten bekend en dit anonieme paneeltje geeft daar een authentiek beeld van. Wij zien een boerengezelschap in een ruimte met op de achtergrond een hooizolder waar twee muzikanten spelen. Er zijn banken met tafels neergezet en op de tafels liggen frisse witte lakens. Het gezelschap is niet zo groot en men zit gezellig met elkaar te babbelen, te eten en vooral te drinken . Aan de rechter tafel zit de bruid met een bloemenkrans in het haar. Zij luistert, tot enig vermaak van de gasten om haar heen, naar de adviezen van een oudere vrouw. De bruidegom maakt vermoedelijk een rondgang langs de gasten, want hij lijkt bij de linker tafel te staan. Achter hem wordt nog even wat bier getapt, terwijl aan tafel een vrouw een bierpul aangeboden krijgt. We zien ook nog een vrijage van een stelletje dat waarschijnlijk door de drank beneveld is. En rechts op de voorgrond staat nog een krukje met wat attributen die waarschijnlijk een symbolisch karakter hebben. Want schilderkunst in de 17e eeuw was vooral ook “ter leering ende vermaeck”.
Teunis en Jenneke zijn van eenvoudige komaf, dus het is goed mogelijk dat zij op deze manier hun huwelijksdag gevierd hebben.
Bronnen:
Lidmatenboek Hervormde Gemeente Oud-Beijerland 1662 – 1703 inv. 47
Trouwboek Oud Beijerland 1689 – 1737 inv. 9
Doopboek Nieuwerkerk a/d IJssel 1668 – 1676 inv. 1
Doopboek Goudszwaard 1663 – 1689 inv. 2
Trouwboek Oud Beijerland 1650 – 1673 inv. 7
Instituut Collectie Nederland