In het kader van Open Monumentendag 2018 heb ik meegewerkt aan de teksten voor het programmaboekje. Ik nam hier voornamelijk het religieuze erfgoed voor mijn rekening.
Agnietenkapel
Het mag bijna een wonder heten dat de Agnietenkapel nog steeds deze plek staat, want tot tweemaal toe werd de kapel van de sloop gered. De eerste keer was in de 16e eeuw, de tweede keer in de jaren 70 van de vorige eeuw, toen dankzij een grote gift een restauratie uitgevoerd kon worden. Wie goed kijkt, ontdekt nog allerlei sporen uit het verleden.
In de voorgevel zijn de dichtgemetselde ramen overblijfselen uit de tijd dat de kapel dienstdeed als kantoor. Onder andere was van 1653 tot 1924 hier de Bank van Lening gevestigd, die in de volksmond ‘de lommerd’ werd genoemd. Het is een verbastering van Lombarden, die sinds de middeleeuwen de bankiers van Europa waren. Niet toevallig stamt het woord bank van het Italiaanse banca, wat tafel betekent.
Het classicistische portaal uit de 18e eeuw, met het Goudse wapen erboven, laat zien dat de bank een stedelijke instelling was. Deze ingang stond oorspronkelijk meer naar rechts, maar kon in 1916 naar het midden verplaatst worden. Het huisje dat sinds de middeleeuwen voor de kapel stond, werd in dat jaar afgebroken.
Dat huisje heeft in de 17e eeuw als ververij voor de lakennijverheid gediend. Jacques Carlier was hier de succesvolle ondernemer van Vlaamse afkomst, die met zijn familie en streekgenoten in Gouda terecht was gekomen, om als drapeniers een nieuw bestaan op te bouwen. Links van de ingang zijn in de straat nog de sporen van de ovens te zien die ooit in het huisje gebruikt werden bij het vervaardigen van de verf. Mogelijk waren het oorspronkelijk de ovens van de kloosterkeuken.
In ieder geval werd dankzij de Vlamingen de kapel niet afgebroken na de Reformatie. Voor die tijd was het in gebruik als plek voor mis en gebed voor de nonnen van het Sint Agnesklooster. Wanneer dit klooster gesticht werd is niet precies bekend, maar het heeft meer dan honderd jaar dienstgedaan. Het complex omvatte vrijwel de gehele ruimte linksachter de kapel, waar nu het winkelend publiek zich begeeft. Binnenin is nog de altaarsteen met vijf wijdingskruisjes te vinden en andere sporen uit de middeleeuwen.