In het kader van Open Monumentendag 2018 heb ik meegewerkt aan de teksten voor het programmaboekje. Ik nam hier voornamelijk het religieuze erfgoed voor mijn rekening.
Oudkatholieke kerk
Hoewel vermeld wordt dat hier de Oudkatholieke kerk is, wekt de gevel enige verwarring op. Er lijken immers een paar woonhuizen en een poortje te staan. De kerk zelf gaat dan ook al sinds 1630 verscholen achter deze gevel. In dat jaar kocht pastoor Purmerent een woonhuis aan de Hoge Gouwe om daarachter een kerk voor de katholieke eredienst in te richten. In die tijd mocht je weliswaar ‘roomsch’ geloven, je mocht het alleen niet in het openbaar laten zien. Vandaar dat men zich terugtrok in huiskerken op verschillende locaties in de stad.
Formeel hield het stadsbestuur zich aan de wet zodat men van tijd tot tijd invallen deed, maar over het algemeen werden de schuilkerken oogluikend toegestaan. Niet zo gek overigens, want halverwege de 17e eeuw was de helft van de Goudse bevolking nog altijd katholiek. Echter werd van de verborgen parochies wel verwacht dat ze betaalden voor deze ‘paepse stoutigheden’.
De parochie van Sint Jan Baptist groeide gestaag en successievelijk werden links en rechts huizen gekocht als uitbreiding van de achtergelegen kerk. In 1685 werd de kerkzaal verbouwd tot zijn huidige omvang. Tevens werd het barokke altaar met een voorstelling van de drie wijzen geplaatst, samen met de preekstoel en de communiebank. In die tijd was de bekende Gouwenaar Ignatius Walvis pastoor. In 1702 koos hij voor een richting binnen de katholieke kerk die het niet eens was met de paus in Rome, wat in 1723 tot een kerkscheuring in Nederland leidde. Deze groep wilde terugkeren naar de kerk van de eerste christenen en noemde zich daarom voortaan de Oudkatholieke kerk. Het overgrote deel van de katholieke gelovigen bleef overigens wel trouw aan Rome.
Misschien dat daarom de Oudkatholiek kerk na 1795, toen de vrijheid van godsdienst bij wet werd vastgelegd, nog enigszins verborgen is gebleven. Halverwege de 19e eeuw echter werd het complex ingrijpend gewijzigd. Het altaar verplaatste men naar het westen in een halfronde uitbouw en de kerkzaal werd voorzien van wandpilasters met consoles waarop heiligenbeelden staan en een fraai tongewelf aan het plafond. De huizen aan de Hoge Gouwe werden vervangen en de huidige gevel werd opgetrokken in eclectische stijl waarin veel barokke elementen terug te vinden zijn.