In het kader van Open Monumentendag 2018 heb ik meegewerkt aan de teksten voor het programmaboekje. Ik nam hier voornamelijk het religieuze erfgoed voor mijn rekening.
Sint Joostkapel
Hoewel de gevel van de huidige pittoreske kapel feitelijk pas een halve eeuw oud is, draagt deze al zes eeuwen de naam van Sint Joost. Dit is te danken aan het ambachtsgilde van de zakkendragers dat begin 15e eeuw een gasthuis met kapel opgerichte, gewijd aan de Bretonse Saint Josse. Waarom de zakkendragers deze beschermheilige aanriepen, is niet helemaal duidelijk. Misschien omdat een legende vertelt dat Saint Josse vier schepen voedsel aangeboden kreeg om onder de armen te verdelen. In die hoogtijdagen van de Goudse haven zorgden de zakkendragers voor de overslag van graan en turf.
Een gasthuis voor verpleging van zieken was dan ook geen overbodige luxe. Het bleek echter iets te hoog gegrepen, want in 1429 moest men het gasthuis met kapel alweer verkopen, waarbij bedongen werd dat deze voor altijd Sint Joostkapel genoemd zou blijven. De zakkendragers bleven nog lang een band houden met de kapel, zelfs na 1573 toen deze oneerbiedig dienstdeed als turfopslag voor het stadsbestuur.
Een eeuw later liet de Lutherse gemeente – die vlak in de buurt een schuilkerk en verschillende huizen had – het oog vallen op de ‘schuur’. Na een opknapbeurt werd de Lutherse kerk in 1682 in gebruik genomen. Het schilderij waarop voorganger Clemens Bijleveld als herder afgebeeld staat, stamt nog uit die tijd, in tegenstelling tot de rest van het interieur, dat wel de sfeer uit die tijd ademt.
De toren met klok bleef overigens eigendom van de stad. In geval van brand kon men deze luiden ter waarschuwing. Echter vanwege bouwvalligheid werd op verzoek van de Lutheranen de toren in 1867 alsnog afgebroken. De nieuwe voorgevel werd gepleisterd in neogotische stijl en bekroond met pinakels.
In 1957 werd de kapel opnieuw grondig gerestaureerd, waarbij men de middeleeuwse situatie trachtte te herstellen. Boven de preekstoel werd een origineel venster ontdekt, wat als voorbeeld diende voor de huidige gotische vensters. En hoewel van een terugkeer van de toren geen sprake kon zijn, is als herinnering een blindnis in de voorgevel aangebracht met daarboven een fantasievol arkeltorentje, waarvoor de gemeente het klokje schonk. De Lutherse gemeente deelt de Sint Joostkapel inmiddels met de Federatie van Remonstranten en Vrijzinnigen.